اسکرچ یک زبان برنامه‌نویسی مخصوص کودکان و نوجوانان است. زبان اسکرچ تصویری است و کدها به صورت آماده در اختیار ما قرار دارند و تنها با کنارهم قرار دادن کدها می توانید پروژه خود را بسازید. پروژه شما می‌تواند یک بازی یا انیمیشن باشد. این زبان برای شروع و یادگیری برنامه‌نویسی بسیار خوب است؛ چرا که آنقدر پیچیده نیست و فراگیران این زبان نباید کدی حفظ کنند. کدها آماده در اختیار آنها قرار می‌گیرند و آنها فقط باید آنها را در کنار هم قرار دهند.

کدها درون جعبه‌هایی قرار دارند که به اصطلاح آنها را بلاک گفته می‌گویند. در ادامه می‌خواهیم در مورد اینکه بلاک های اسکرچ چه کاربردی دارند، باهم صحبت کنیم.

بلاک های اسکرچ

همانطور که می‌دانید نام دیگر زبان تصویری زبان بلاکی نیز است. بلاک‌ها قطعاتی پازل مانند هستند که در آن‌ها کدهای آماده شده از قبل در آنها قرار دارند و ما فقط کافیست آنها را به ترتیب و به درستی قرار دهیم تا انیمیشن یا بازی ما اجرا شود. یکی از مزیت‌های بلاک های اسکرچ این است که آنها دسته‌بندی شده‌اند و هر دسته رنگ مشخصی دارد که در ادامه آنها معرفی می‌کنیم.

در نسخه انگلیسی scratch، بلاک های اسکرچ در سمت چپ و در نسخه فارسی، آنها در سمت راست صفحه قرار دارند. همانطور که گفتیم بلاک های اسکرچ دسته‌بندی شده‌اند. نام هر دسته در نواری به صورت زیر هم (در نسخه انگلیسی در سمت چپ و فارسی در سمت راست قرار دارد) نوشته شده‌اند و در کنار نوار آن یک قسمت بزرگتر وجود دارد که وقتی روی نام هر دسته کلیک کنیم بلاک های آن دسته در آن قسمت نمایش داده می‌شود.

در بخش زیر با ادامه بلاک های اسکرچ، نام هر دسته، رنگ هر دسته و بلاک‌هایی که در هر دسته وجود دارد، می‌پردازیم :

بلاک‌ های حرکت (motion)

اولین بلاک scratch، که دارای آیکون آبی رنگ، بخش حرکت (motion) را تشکیل می‌دهد. همانطور که از اسم این بلاک مشخص است، به حرکت کاراکترهای scratch می‌پردازد. در این بخش ما با بلاک‌های حرکت و اسم و کاربرد آنها آشنا می‌شویم.

بلاک‌های حرکتی شامل موارد زیر است:

• چرخش شکلک
• گام حرکت کن
• در چه جهتی قرار بگیر
• کدهای سر بخور
• اگر به لبه خوردی، برگرد
• …

با استفاده از بلاک های این بخش، می‌توانید شکلک های scratch را به راحتی حرکت در بیاورید، بچرخانید و یا حتی آنها را به یک مکان تصادفی که حتی خودتان هم نمیدانید ببرید.

بلاک‌های ظاهر (look)

دومین بلاک scratch، که دارای آیکون بنفش رنگ، بخش ظاهر (look) است. این دسته به ظاهر شکلک و حتی پس‌ زمینه شما دلالت دارد؛ یعنی باعث حرف زدن شکلک، ناپدید شدن شکلک، تغییر پس‌زمینه و … می‌شود. در این بخش ما با بلاک‌های ظاهر و اسم و کاربرد آنها آشنا می‌شویم :

• بگو سلام به مدت 2 ثانیه
• ظاهر و پنهان شدن
• تغییر حالت و پس‌زمینه
• تغییر رنگ، نور و روشنایی تصویر
• تغییر اندازه شکلک
• حذف جلوه‌های گرافیکی روی شکلک
• …

معلوم است که با استفاده از این قسمت، می توانیم به راحتی جلوه های بصری به شکلک و برنامه اضافه کنیم و آن را زیباتر کنیم.

بلاک‌ های صدا (sound)

سومین بلاک که رنگ آن صورتی است، بخش صدا (sound) را در بر می‌گیرد، در این بخش ما می‌توانیم صدا از خود scratch یا موسیقی‌ای از داخل سیستم خود انتخاب و بارگذاری کنیم. همچنین می‌توان بلندی صدا را تغییر داد. این قابلیت برای صداگذاری بر روی بازی‌ها و انیمیشن‌ها پر کاربرد است. چندتا از بلاک‌های صدا در اسکرچ:

• پخش صدای … تا انتها
• همه صداها را متوقف کن
• بلدی صدا

با این بلاک‌ها میتوانید برای پروژه خود صدا بگذارید و آن را تنظیم کنید.

مقالات پیشنهادی : 5 ابزار مفید برنامه ‌نویسی (2)

بلاک‌ های رویداد (events)

آیکون زرد رنگ، بخش رویداد (events) را شامل می‌شود، این بلاک شامل پرکاربردترین دستورات scratch است. دستوراتی در بلاک  Events وجود دارند که برای هر پروژه‌ای ضروری است و از آنها برای اجرای دستورالعمل‌ها استفاده می‌شود. حتی دستور اجرای اصلی برنامه یا همان پرچم سبز (Start) نیز در این بلاک قرار دارد.

در این بخش ما با بلاک‌هایی مانند مثال‌های زیر را می‌بینیم:

• وقتی پرچم سبز کلیک شد
• وقتی روی این شکلک کلید شد
• وقتی روی یکی از کلیدهای صفحه کلید کلیک شد
• پخش سراسری پیام و دریافت پیام
• …

با استفاده از بلاک های این قسمت می توانیم برنامه را شروع کنیم و یا برای شروع برنامه کلید خاصی را در نظر بگیریم.

بلاک‌ های کنترل (Control)

آیکون نارنجی رنگ، که بعد از دستورات Events قرار گرفته است، بخش کنترل (Control) را تشکیل می‌دهد. بلاک‌های Control شامل اصلی‌ترین و مهم‌ترین دستورات برنامه‌نویسی اند. همانطور که از اسم آن پیداست؛ برای کنترل شکلک‌ها استفاده می‌شود و شامل ساختارهای شرطی، حلقه ها، ساختارهای تکرار و … است.

این بخش دربردانده‌ دستورات زیر است:

• منتظر بمان
• تکرار کن
• برای همیشه
• اگر … آنگاه
• مشابه خودم را بساز
• …

دستورات بالا می‌توانند کدهای شما را کارآمدتر کنند و ترکیب موثری با متغیرها و عملگرها داشته باشند.

بلاک‌ های تشخیص (sensing)

آیکون آبی روشن رنگ، بعد از بلاک های کنترل، (بخش تشخیص sensing) را تشکیل می‌دهد. این بلاک میتواند ذهن کاراکتر ما باشد چرا که به آن میگوید اگر مثلا به رنگ قرمز برخورد کردی، برگرد. در این بخش ما با دستوراتی از جمله تشخیص رنگ، تعیین مکان نشانگر موس، بلندی صدا، زمان سنج آشنا میشویم.

بلاک‌های تشخیص شامل موارد زیر است :

• خوردی به رنگ
• کلید فاصله فشرده شد
• پرسش و پاسخ
• خوردی به اشاره گر موس یا به لبه

در این بخش میتوانید در برنامه خود سوالی بپرسید و با قرار دادن بلاک پاسخ در قسمت مورد نظر جواب خودتان وارد کنید.

بلاک‌ های عملگرها (operator)

آیکون سبز رنگ، بعد از بلاک های تشخیص، عملگرها را تشکیل می‌دهد، در این بخش بلاک های شش ضلعی حاوی یک شرط درون خود هستند ،نیز وجود دارد :

• انتخاب تصادفی اعداد
• محاسبات عددی
• محاسبه باقیمانده عدد
• چسباندن کلمات به یکدیگر
• بلاک های مقایسه دو مقدار
• …

همانطور که از اسمشان معلوم است بلاک‌ها محاسبات ریاضی مثل مقایسه دو عدد، چهار عمل اصلی و … را انجام می‌دهند.

بلاک‌ های متغیر (variable)

بلاک‌های قهوه‌ای رنگی که برای ایجاد یک یا چند متغیر هستند. متغیر ها در هر برنامه ای به صورت مختلف به شیوه خاصی تعریف و استفاده می شود. متغیر در scratch حتماً باید قبل از عملی شدن پروژه تعریف شود.

از کدهای متغیر میتوان موارد زیر را نام برد :

• مقدار متغیر 0 قرار بده
• تغیر مقدار متغیر
• متغیر را نمایش بده
• متغیر را پنهان کن

برای به وجود اوردن متغیر کافیه از قسمت ایجاد یک متغیر، اسم متغیر خودتون را وارد کنید و در قسمت پایین با توجه به برنامه خود گزینه فقط برای این شکلک و یا برای همه شکلک ها را انتخاب نمایید.

بلاک‌ های لیست (list)

لیست ها در scratch به صورت زیر مجموعه‌ی متغیرها قرار گرفته‌اند و بلاک جداگانه ای محسوب نمی‌شوند و زمانی می توانید به دستورات این قسمت دسترسی پیدا کنید که یک لیست تعریف نمایید.

برای داشتن یک لیست شما باید روی ایجاد یک لیست کلیک کنید و اسم دلخواه خود برای لیست را وارد نمایید و سپس دستورات موجود در لیست برای شما نشان داده می شود؛ مانند:

• افزودن به لیست
• حذف یک مورد از لیست
• حذف همه از لیست
• درج اسم در لیست
• جایگزینی اسم در لیست
• لیست را نمایش بده
• لیست را پنهان کن
• و …. قرار دارد

اگر بخواهیم در پروژه خود میانگین بگیریم، می‌توانیم از لیست استفاده کنیم.

بلاک‌ های قطعه های من (My Blocks)

ایکون صورتی رنگ، آخرین بلاک در اسکرچ، قطعه های من نام دارد و این امکان را می دهد که یک دستور جدید ایجاد کنیم.

دستوری که می‌تواند یک سری قطعه جدید به عنوان دستور و تعریف آن به پروژه ما اضافه کند.

برای تعریف و ایجاد یک بلاک جدید گزینه، ایجاد یک قطعه Make a block را انتخاب می‌کنید. در صفحه باز شده پس از تعیین نوع بلاک از بین سه گزینه ی موجود در قسمت Block name نام بلاک را تعریف می کنیم. برای مثال می خواهیم یک بلاک برای رسم گلبرگ ایجاد کنیم. نوع آن را انتخاب و در قسمت نام قطعه block name را نوشته و بر روی OK کلیک می‌کنیم.

با همین بلاک‌هایی که در بالا به معرفی آنها پرداخته‌ایم؛ شما می‌توانید بازی‌های متنوعی بسازید، بازی‌هایی که در فضای مجازی و اپلیکیشن‌های موجود در بازار یافت می‌شوند و جذاب‌ترین بخش آن، این است که شما فقط مصرف کننده نخواهید بود، بلکه خودتان می‌توانید بازی و انیمیشن بسازید.

به عنوان نمونه‌ای از برنامه‌هایی که با همین تعداد بلاک‌های بالا شما می‌توانید طراحی کنید؛ بازی‌هایی است که شکلک به مکان‌های مختلف حرکت کند، می‌توانید گردش بین فصل‌های سال، تغییر روز و شب، گردش با خانواده و استفاده از کدهای بخش ظاهر مثل صحبت کردن، بسازیم. همچنین از همه هیجان انگیزتر، بازی ماز maze (هزارراه) را بسازید و با استفاده از کلیدهای جهت دار صفحه کلید، شکلک خود را حرکت دهید تا به مقصد برسد. شما این امکان را دارید که در صورت برد با استفاده از بخش صدا به آن یک موسیقی اضافه کنید یا می‌توانید یک مرحله جدید به آن بیفزایید تا بازی کاملا مهیج شود.

سخن پایانی

زبان اسکرچ بلاک های زیادی دارد. با بلاک های تعریف شده در این زبان برنامه ها و پروژه های مختلفی را می‌توان پیاده سازی کرد. بلاک قطعه های من ایده های جالب برنامه نویس را پیاده سازی می‌کند. امیدواریم این مقاله بلاک های اسکرچ را به خوبی توضیح داده باشد. نظرات و پیشنهادات خود را با ما به اشتراک بگذارید.